Utrata samochodu może mieć związek z kradzieżą lub przywłaszczeniem. Żadna z tych sytuacji nie jest dla właściciela auta komfortowa, wywołuje szereg konsekwencji — od silnych emocji, po skutki prawne i finansowe. W jaki sposób bronić się przed kradzieżą i jej skutkami, co robić w sytuacji, kiedy już do kradzieży doszło i czym właściwie jest przywłaszczenie samochodu? Co oprócz współpracy z policją można zrobić, by zwiększyć prawdopodobieństwo odzyskania auta?
Dlaczego dochodzi do kradzieży aut?
Kradzież samochodu, podobnie jak kradzież mienia każdego innego typu, przeprowadzana jest najczęściej dla zysku. Złodzieje liczą na sprzedaż na czarnym rynku zarówno całego auta, jak i poszczególnych jego części albo wyposażenia. Wśród złodziei niezmiennie dużym zainteresowaniem cieszą się lusterka i wkłady do nich, reflektory, felgi, a nawet systemy multimedialne. Nowoczesne samochody z wyposażeniem wysokiej klasy to bardzo łakomy kąsek dla tych, którzy pragną obłowić się na rynku wtórnym. Łupem złodziei bardzo często padają samochody producentów japońskich, niemieckich i francuskich.
Choć wątek wzbogacenia się wiedzie prym wśród powodów kradzieży pojazdów, to do tego rodzaju przestępstw może też dojść z innych pobudek, aniżeli finansowych. Specjaliści, którzy pracują przy sprawach związanych z kradzieżą lub przywłaszczeniem, są w stanie wymienić bardzo wiele sytuacji, w których dochodzi do nieuprawnionego dysponowania czyjąś własnością, a wśród powodów przywłaszczenia pojawiają się: chęć zemsty, uprzykrzenia życia właścicielowi, a nawet zazdrość — katalog motywów bywa zaskakujący.
Kradzież a przywłaszczenie — jaka jest różnica?
W języku użytkowym kradzież i przywłaszczenie stosowane bywają zamiennie. W świetle prawa jednak występuje między nimi różnica. Zarówno termin kradzieży, jak i przywłaszczenia określa przestępstwo przeciw mieniu. Ten pierwszy termin, czyli kradzież, odnosi się do art. 278 Kodeksu karnego i definiowany jest jako odebranie czyjejś rzeczy ruchomej bez zgody posiadacza. Drugi zaś, czyli przywłaszczenie, polega, zgodnie z art. 284 Kodeksu karnego, na bezprawnym zatrzymaniu danej rzeczy wbrew woli osoby, do której ta rzecz prawnie należy. Co więcej, przywłaszczona rzecz musi wcześniej znajdować się w legalnym posiadaniu sprawcy.
Jak to może wyglądać w praktyce? Zobrazujmy to na przykładzie. Jeżeli mamy do czynienia z zaparkowanym pod domem samochodem, do którego włamie się złodziej i odjedzie nim, mowa o kradzieży z włamaniem. Jeżeli zaś użyczamy samochód np. w celach służbowych swojemu pracownikowi, a ten dysponuje nim tak, jak by był jego właścicielem, czyli chociażby korzysta z samochodu do celów prywatnych bez zgody pracodawcy lub nie chce oddać samochodu na wyraźne polecenie zwierzchnika, mowa o przywłaszczeniu cudzej własności (w tym konkretnym przypadku własności firmy).
Przywłaszczenie więc polega na zatrzymaniu sobie rzeczy, którą wcześniej sprawca przywłaszczenia dysponował, choć rzecz ta niej jest prawnie własnością sprawcy tego przywłaszczenia. Kradzież zaś to zabranie danej rzeczy właścicielowi, bez uprzedniego dysponowania nią.
Rokrocznie dochodzi do bardzo wielu przywłaszczeń, z czego część nie jest zgłaszana z uwagi na nieznajomość prawa. Przykładem może być przywłaszczenie pojazdu przez byłego współmałżonka, w sytuacji, kiedy de facto samochód nie wchodzi w skład wspólnego majątku, a był jedynie eksploatowany przez męża lub żonę, kiedy jeszcze małżeństwo trwało. Klienci, którzy zgłaszają się do biura detektywistycznego z prośbą o zlokalizowanie samochodu, nierzadko dopiero podczas rozmowy z detektywem dowiadują się, że przywłaszczenie samochodu jest w takiej sytuacji przestępstwem.
Co robić, gdy stracimy auto?
Jeżeli samochód został skradziony, zgłoszenia na policję należy dokonać tak szybko, jak to możliwe. Zgłoszenie kradzieży wymaga przygotowania swojego dokumentu tożsamości oraz dowodu rejestracyjnego auta. Im szybciej zgłoszony zostanie na policję fakt kradzieży, tym większa szansa na odnalezienie pojazdu, ale też mniej problemów czekać będzie pod względem formalnym. Dlaczego? Jako że samochód zarejestrowany jest na nasze dane, jak również polisa ubezpieczeniowa z nim związana, to jeśli dojdzie do jakiegokolwiek incydentu z udziałem naszego auta, przy braku zgłoszenia kradzieży, możemy mieć kłopoty i być zamieszani w sprawy, które nas nie dotyczą. Moglibyśmy np. być posądzeni o spowodowanie wypadku, jeśli złodziej, jako kierowca auta, zbiegnie z miejsca tego wypadku.
Warto wspomnieć, że w przypadku domniemania kradzieży dobrym pomysłem jest skontaktowanie się ze strażą miejską. W przypadku nieprawidłowego parkowania samochód mógł zostać odholowany. Jeżeli nie zauważyliśmy, że zaparkowaliśmy błędnie, a po czasie spostrzeżemy się, że samochodu nie ma, pierwszą myślą jest oczywiście kradzież. Tymczasem auto może czekać na terenie firmy holowniczej.
Równolegle z dochodzeniem policyjnym prowadzone może być śledztwo detektywistyczne. Pomoc detektywa bywa skuteczna szczególnie w przypadku przywłaszczeń. Biuro detektywistyczne przeprowadzając wywiad z poszkodowanym na temat kradzieży, jest w stanie wstępnie oszacować szanse na odzyskanie samochodu i dostosować takie metody działania, by przywłaszczony samochód finalnie trafił z powrotem w ręce właściciela. Współpraca detektywów i policjantów sprzyja temu, by zebrać solidny materiał dowodowy w sprawie przed sądem.
Nie można również zapomnieć o poinformowaniu o kradzieży ubezpieczyciela. Tylko zgłoszenie kradzieży w terminie przewidzianym w regulaminie ubezpieczenia umożliwia wypłatę należnego odszkodowania w ramach ubezpieczenia AC.
Jak chronić samochód?
Istnieją środki bezpieczeństwa, które albo ograniczają ryzyko kradzieży, albo pomagają w odnalezieniu skradzionego mienia. Pierwszym, najbardziej oczywistym środkiem ochrony jest założenie nawet najprostszego systemu alarmowego. Alarm w samochodzie nie zawsze jest skuteczny, gdyż złodzieje znają sposoby na jego dezaktywację, zawsze jednak jest to dla nich pewne utrudnienie, co może działać odstraszająco. Nieco bardziej skomplikowanym, ale coraz bardziej powszechnym środkiem bezpieczeństwa jest system śledzenia i monitorowania pojazdu. Mowa o instalacji specjalnego modułu, pozwalającego na zdalne określanie pozycji samochodu. Moduł ten może wykorzystywać sygnał satelitarny (monitoring GPS) lub radiowy. Monitoring może pomóc w lokalizacji już skradzionego pojazdu.
Pełne ubezpieczenie mienia może zaś pomóc w odbiciu się od dołka finansowego, do jakiego niewątpliwie prowadzić może fakt skradzenia naszej własności. Obowiązkowe ubezpieczenie OC nie chroni przed kradzieżą. Jeżeli więc zależy nam na ubezpieczeniu auta od zaboru przez złodzieja, powinniśmy wykupić dedykowane temu ubezpieczenie.
Pojazd najlepiej parkować w widocznym miejscu, dobrze oświetlonym. Unikać powinno się pozostawiania auta „na dziko”, gdzie ukrycie pojazdu w mroku i z dala od publicznego widoku sprzyja próbom kradzieży. Należy też zawsze upewniać się, że wszystkie drzwi i okna są zamknięte, a kluczyki wyjęte z zamka. Mówi się przecież, że to okazja czyni złodzieja i niestety jest w tym wiele prawdy. Nawet jeżeli auto pozostawione ma być w zabezpieczonym przydomowym garażu, nie zwalnia to z obowiązku dopilnowania, aby zachować wszelkie środki ostrożności.
W roku 2021 doszło do ponad 7 tysięcy kradzieży samochodów. To nieznacznie więcej, niż w poprzednich latach, ale zdecydowanie mniej, niż rekordowym roku 1999, kiedy to skradziono ponad 70 tysięcy pojazdów. Na tak dużą różnicę wpływają zapewne nowoczesne metody zabezpieczeń i większa świadomość na temat bezpiecznego pozostawiania samochodu.