Odpowiedzialność rodzica względem dziecka odnosi się do praw i obowiązków wobec tego dziecka. Wśród nich znajduje się prawo do opieki nad dzieckiem. Zdarza się, że prawo to może być odebrane obojgu rodzicom, bądź tylko jednemu z nich. Jakie są najczęstsze powody utraty prawa do opieki przez matkę?
Zrzeczenie się dziecka – szansa na pełną rodzinę
Zdarza się, że kobiety będące w ciąży, jeszcze podczas jej trwania wiedzą, że nie będą w stanie sprostać niezwykle odpowiedzialnemu zadaniu jakim jest opieka i wychowanie małego człowieka. Z tego powodu decydują się one na zrzeczenie praw rodzicielskich. Decyzja ta jest bardzo ważna z punktu widzenia przyszłości dziecka. Pozbawienie opieki rodzicielskiej po porodzie skutkuje finalnie zgłoszeniem niemowlaka do ośrodka adopcyjnego, co daje mu szansę na zaadoptowanie go, a więc trafienie do rodziny pragnącej dziecka i uzyskanie prawnego potwierdzenia bycia jej członkiem. Na zrzeczenie się praw po narodzinach dziecka matka ma 10 tygodni, a oświadczenie woli o zrzeczeniu się praw musi być złożone w obecności sędziego. Z racji tego, że rodzicem dziecka, który może sprawować nad nim kontrolę, oprócz matki jest oczywiście ojciec, to złożenie oświadczenia woli po porodzie przez matkę celem przekazania dziecka do adopcji możliwe jest w sytuacji, gdy ojciec dziecka jest nieznany lub nie żyje.
Nadużywanie władzy rodzicielskiej
Kiedy matka nadużywa władzy rodzicielskiej, może ona zostać jej pozbawiona – w przeciwieństwie do sytuacji, kiedy oświadcza, że nie chce dziecka, pozbawienie władzy rodzicielskiej ma tutaj charakter swoistej kary dla niewywiązującego się ze swoich obowiązków rodzica, która jednocześnie zabezpiecza dobrobyt małoletniego. Nadużywanie władzy rodzicielskiej przez matki może przejawiać się w:
- Stosowaniu przemocy psychicznej, w tym:
– wikłaniu dziecka w sprawy rodzinne, które są nieadekwatne do rozwoju dziecka,
– wymaganiach względem dziecka których spełnienie jest niemożliwe, często w kontekście edukacji
– wyzwiskach, groźbach czy szantażach, uporczywych zastraszaniach
- Zaniedbywaniu dziecka
– w kwestii zapewniania dobrostanu fizycznego (dziecko jest głodzone, nieodziane, itp.)
– w kwestii zapewnienia dobrostanu emocjonalnego (brak zapewnienia bezpieczeństwa, czułości)
- Działaniu w interesie własnym ze szkodą dla dziecka – klasycznym przykładem mogą być porwania rodzicielskie, czyli uprowadzenie własnego dziecka, tak aby drugi rodzic nie miał żadnych informacji o jego miejscu pobytu i losie. Działaniem w interesie własnym jest też utrudnianie lub uniemożliwianie przez matki kontaktów dziecka z ojcem, co nierzadko bywa formą zemsty na byłym partnerze.
- Przemocy fizycznej – choć sprawcami przemocy najczęściej są mężczyźni, to zdarza się ona również w przypadku kobiet względem swoich dzieci.
Podejrzenie nadużywania władzy rodzicielskiej przez matkę może być przesłanką bądź to do częściowej, bądź do całkowitej utraty prawa do opieki nad dzieckiem. Każdy taki przypadek rozpatruje dokładnie sąd. W przypadku podejrzeń, że dziecku dzieje się krzywda, w sprawę zaangażowana jest policja bądź prywatny detektyw, którzy pomagają zebrać dowody na niezgodne z prawem zachowanie.
Trwałe przeszkody w sprawowanie opieki nad dzieckiem
Sprawowanie opieki nad dzieckiem może uniemożliwiać istnienie pewnych trwałych przeszkód. Wśród nich wyróżnia się takie jak:
- Choroba fizyczna lub psychiczna – jest to bardzo szczególny przypadek, który wymaga delikatności i empatii. Choroba bowiem jest niezawiniona, a utrata praw do opieki nad dzieckiem jest w tym przypadku traumą zarówno dla dziecka, jak i matki.
- Alkoholizm lub inne uzależnienie – warto pamiętać, że nie każde uzależnienie wiąże się z zaniedbywaniem dziecka, natomiast z pewnością jest przekazywaniem niewłaściwych wzorców.
- Brak kontaktu matki z dzieckiem – np. na skutek wyjazdu matki do innego miasta czy kraju i zainicjowane w związku z tym zerwanie kontaktów z dzieckiem przez matkę.
- Pozbawienie wolności w wyniku wyroku sądowego.
Powody utraty prawa do opieki nad dzieckiem mogą być bardzo różne. W przypadku samotnych kobiet w ciąży często dochodzi do postanowienia o zrzeczeniu się praw do dziecka po porodzie. W innych przypadkach niekiedy do czynienia mamy z ewidentnym nadużywaniem władzy rodzicielskiej, w jeszcze innych zaś w grę wchodzą bardzo zawoalowane działania, które skutkują krzywdą dziecka, jednak są tak trudne do udowodnienia, że wkroczyć musi policja lub dobre biuro detektywistyczne.